खानालाई स्वादिष्ट बनाउने सुत्र भनेकै खानामा मरमसलाको उत्कृष्ट संमीश्रणको प्रयोग हो । स्वादका पारखी नेपालीहरुको भान्छामा मरमसलाको प्रयोग नियमित हुने गरेको छ ।
त्यस्तै मसलालाई आयुर्वेदिक जडिबुटीको रुपमा पनि प्रयोग गर्ने गरिएको छ । जिरा, मरिच, अलैंची, अदुवा, बेसार, ल्वांग, मेथी, हिंग, दालचिनी, सुकुमेल, तेजपत्ता, जाइफल, टिमुर, केशर जस्ता मसलाहरु भान्छामा पनि प्रयोग हुन्छ भने यसमा भएको औषधिय गुणका कारण आयुर्वेदिक औषधिमा पनि प्रयोग हुने गरेको छ ।
मसलाको प्रकृति हेरी यसको उपयोग फरक फरक काममा हुने गरेको छ । यी मसलाहरु प्रायः तरकारी तथा अचारहरुमा प्रयोग गरिने भएपनि बेसार र केशर जस्ता मसलाहरु सौन्दर्यको लागि पनि प्रयोग हुने गरेको छ । त्यस्तै ल्वांग, मरिच, अलैंचीहरु चियामा पनि प्रयोग हुने गरेको छ ।
तिन पुस्तादेखि असनमा मसलाको कारोबार गर्दै आएका विजय श्रेष्ठकोले आफ्नो पसलमा दशैंलाई लक्षित गर्दै मसलाको थुप्रो नै लगाएका छन् ।
उनको पसलमा एक ग्राम केशरको मुल्य ५०–३५० रुपैंयामा बिक्री भइरहेको छ । त्यस्तै टिमुर किलोको २२५०, जाइफल १४००, जिरा ४५०, पुरानो अलैंची १०००, ल्वांग १८००, दालचिनी ५००, मेथी १५० र सुकुमेल २००० मा बिक्री हुने गरेको छ । अहिले दशैंको सिजन भएपनि मुल्य खासै नबढेको पनि उनले बताए ।
बजारमा मसलाको भाउमा एकरुपमा नभएको असन चोकको बज्र किराना स्टोरका बाबुराम योञ्जन बताउँछन् । पसलैपिच्छे फरक भाउ भएको कारण उपभोक्ताहरुलाई कता सस्तो पाइन्छ भन्दै खोज्न कठिन हुने गरेको पनि उनले जानकारी दिए ।
त्यस्तै गणेश आयुर्वेदिक, भेडासिंह पण्डित बैद्य दिलिप शर्मा भने आयुर्वेदमा मसलाको ठुलो भुमिका रहेको बताउँछन् । उनि भन्छन्, ‘मसलाको आयुर्वेदमा ठुलो भुमिका रहन्छ । केशरले स्नायुको रक्त सञ्चार प्रणाली स्वस्थ राख्ने, टिमुरले भोक लगाउने र मुखलाई रसिलो पार्ने, जाइफलले शरीरको तापक्रम बढाउने र बच्चाहरुलाई रुघाखाकी निको गराउने काम गर्छ । त्यस्तै जिराको काम पाचनक्रिया बलियो गर्ने, मरिचले मुखको शुद्दिकरण र स्वाद बढाउने, अदुवाले खोकी नासगर्ने, मेथिले शरिर गलेको ठीक पार्ने काम गर्छ ।’
त्यस्तै उनले बेसारले किट नासकको काम गर्ने र एलर्जि हटाउने पनि दाबी गरे । ल्वांगको प्रयोग पाचन क्रिया बलियो बनाउन तथा शरीरको वायु नाश गर्न प्रयोग हुने तथा र तेजपत्ताले खाना पचाउने काम गर्ने पनि उनले जानकारी दिए ।
बजारमा पाइने विभिन्न ब्राण्डका गुणस्तरहिन मसलाको प्रयोगले सर्वसाधारणको स्वास्थ्यमा हानी गर्ने भएकाले शुद्ध मसलाको प्रयोग गर्न उनि सुझाउँछन् । मसला स्वाद मात्र नभएर स्वास्थ्य पनि भएकाले यसमा हेलचक्रयाँइ गर्न नहुने उनको मत रहेको छ ।
नजिकिंदै गरेको दशैं र तिहारमा नेपालीहरुको भान्छामा मरमसलाको प्रयोग बढि हुने गरेको छ । यस्तोमा मसला किन्दा अलिक महँगो परे पनि स्वास्थ्यलाई पनि राम्रो हुने भएकाले शुद्ध मसला किन्न व्यापारीहरु सुझाउँछन् ।
