सार्वजनिक स्थान भनेका त्यस्ता स्थानहरु हुन जो सम्पुर्ण व्यक्तिहरुका लागि खुल्ला गरिएको हुन्छ । जस्तो बजार, धार्मिक स्थल, सार्वजनिक यातायात , पार्क, सिनेमा हल इत्यादि हुन । यसैगरि कुनै पनि व्यक्तिलाई यौनिक रुपमा होच्याउने, असुरक्षित यौन सम्पर्कका लागि दबाब दिने, बलात्कारको प्रयास गर्ने, छेडखानी गर्ने, शरीरका संवेदनशील अङ्गहरु समाउने, अश्लील फोटोहरु खिच्न लगाउने र त्यस्ता फोटोहरुलाई सामाजिक संजालमार्फत प्रसार प्रचार गर्ने कार्यहरु यौन दुर्व्यवहार अन्तर्गत पर्दछ्न ।
सार्वजनिक स्थलमा अश्लील बोली वचन, इशारा प्रयोग गर्नु वा अश्लिलता प्रयोग गर्नु सार्बजनिक अपराध हो । मुलतः यौनदुर्व्यवहारको घटनाहरु महिला, बालबालिका तेस्रोलिङ्गी वर्गहरु माथी हुने गरेको छ । यौन दुर्व्यवहार भनेको यौन मनसायले गरिने आचरण हो । यो सम्बन्धित अर्को व्यक्तिलाई स्विकार्य नहुन सक्छ ।
यौन दुर्व्यवहार घर, परिवार, समाजबिच लुकेर बसेको छ । यस्तो व्यवहार जो कोहि बाट भइरहेको हुन सक्छ । कसैले असहज हुने गरि घुरेर हेर्नू , सुसेली बजाउनु, यौनजनित अश्लील इशारा वा हाउभाउ गर्नु, जिब्रो पड्काउनु, तस्विर प्रयोग गरेर गरिने दुर्व्यवहारहरु यौन दुर्व्यवहार अन्तर्गत पर्दछ्न ।
यौन दुर्व्यवहारको शिकार परिचित तथा अपरिचित व्यक्ति जो कोहिबाट हुन सक्दछ । दुर्व्यवहार बजार , धर्मिक स्थल , सार्वजनिक यातायात इत्यादि ठाउमा हुन गएमा त्यसलाई सार्वजनिक यौनदुर्व्यवहार अन्तर्गत राखिन्छ । दुर्व्यवहारका घटनाहरु हर बखत भइरहेका हुन्छन् तर त्यस्तो घटनालाई यौन दुर्व्यवहारको रुपमा बुझ्न सकिरहेका छ्न या छैनन भन्ने कुरा हो ।
दुर्व्यवहार परिवारभित्र , काम गर्ने कार्य स्थलमा , सार्बजनिक क्षेत्रमा जस्तो सुकै अवस्थामा हुन सक्दछ्न र यस्तो घटनामा प्रत्यक्ष रुपमा महिलाहरु पर्ने गरेका छ्न । दैनिकी रुपमा सार्वजनिक यातायातमा हुने मानिसहरुको भिडभाडले खेप्नु परेको दुर्व्यवहारका घटनाहरुले असहज वातावरणको सिर्जना गरेको छ । यसरी दुर्व्यवहारलाई डाढस दिने काम तपाईं हाम्रो पृतिसत्तात्मक सोच पनि हो ।
हामीले जति सुकै ठूलो कुरा गरे पनि महिला वर्गलाई हेर्ने नजरमा परिवर्तन आएको छैन । बिगतको बर्षलाई हेर्दा सार्बजनिक रूपमा निर्माण गरिएका आइसोलेसन क्षेत्रहरुमा नै यौन दुर्व्यवहारका घटना , बलात्कारको प्रयास र बलात्कारका घटना भएका देखिन्छन ।
नेपालमा यस किसिमको घटनाको लागि कानुनी व्यवस्था रहेका छन् ।मुलुकी अपराध संहिताले कानुनी व्यवस्था गरेको छ । जसमा- दफा २२४ ले यौन दुर्व्यवहार गर्न नहुने भनी व्यवस्था गरेको छ। यस दफाले यौन दुर्व्यवहार कसलाई भन्नी भनेर स्पष्ट रुपमा उल्लेख गरेको छ ।
कसैले आफ्नो पति वा पत्नी बाहेक अन्य व्यक्तीलाई निजको मन्जुरी बिना करणीका आशयले समातेमा वा निजको संवेदनशील अङ्ग छोएमा वा छुन प्रयास गरेमा , निजको भित्री पोशाक खोलेमा वा खोल्ने प्रयास गरेमा , निजले लगाउने भित्री पोशाक लगाउन वा फुकाल्न कुनै किसिमले बाधा अवरोध गरेमा वा निजलाई अस्वभाविक रुपमा कुनै एकान्त ठाँउमा लगेमा , यौन सम्बन्धि आफ्नो अङ्ग निजलाई छुन, समाउन लगाएमा , निजसङग अश्लील वा अन्य यस्तै प्रकारको शब्द मौखिक , लिखित वा सांकेतिक रुपमा वा विधुतिय माध्यमबाट प्रयोग गरेमा , अश्लील चित्र वा तस्वीर देखाएमा , यौनका आशयले जिस्क्याएमा वा हैरानी दिएमा वा निजसङग अस्वाभाविक , अवाञ्छित वा अमर्यादित व्यवहार गरेमा निजले यौन दुर्व्यवहार गरेको मनिनेछ । साथै सजायमा कसुर गर्ने व्यक्तिलाई तीन बर्षसम्म कैद र तीस हजार रुपैयासम्म जरिवाना हुनेछ भनी उल्लेख गरेको छ ।
यसैगरी -दफा १२२ ले सार्वजनिक स्थानमा यौनाङग देखाउन नहुने भनेर व्यवस्था गरेको छ । यदि यस्तो कार्य कसैले गरेमा निजलाई छ महिना सम्म कैद वा पाँच हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना वा दुबै सजायको व्यवस्था गरेको छ ।
यसका साथै – दफा १२३मा सार्बजनिक स्थानमा यौन क्रिया गर्न नहुने भनेर व्यवस्था गरेको छ । यस्तो कार्य गर्ने व्यक्तीलाई एक बर्ष सम्म कैद वा दश हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना वा दुबै सजाय हुनेछ भनी व्यवस्था गरेको छ ।
यसरी कानुनी तवरले नै यौन दुर्व्यवहारलाई अपराधीकरण गरि दिदा पनि यस्ता घटनामा कमि आएको देखिदैन ।
यसरी कानुनको राम्रो व्यवस्था हुदाहुदै पनि दुर्व्यवहारका घटनाहरु कम नहुनुमा हाम्रो सामाजिक परिवेशको पनि कमि कमजोरी छ भन्ने भान हुन्छ । हामी सानै देखि बालबालिकालाई सामाजिकिकरण गर्दा खेरी नै दुई बिच एक किसिमको बिभेदबाट सामाजिकिकरण गरिरहेका हुन्छौं । यसको असरले नै उनीहरुको मानसिकतामा फरक पर्न जान्छ ।
यसले पनि केही हद सम्म यौन दुर्व्यवहारका घटना घट्न मद्दत दिएको जस्तो देखिन्छ । यसका साथै अहिलेको हाम्रो अत्याधिक प्रयोग हुने सामाजिक संजालले पनि यस्ता घटनालाई बढावा दिइरहेको छ । सामाजिक संजालमा अश्लील फोटो , चित्र हाल्ने , कसैको चरित्र हत्या गर्ने गरि नराम्रो तवरले कमेन्ट गर्ने ,पोस्ट हाल्ने इत्यादि कार्य हुने गर्दछ्न । यो पनि एक तवरले अपराध नै हो ।
यौन दुर्व्यवहारका घटनाहरुले बलात्कार , हत्या , एसिड प्रहार जस्ता ठुला अपराधलाई प्रसय दिने काम गरेको छ । यदि यस किसिमको दुर्व्यवहारलाई खुलेर प्रतिकार गरेमा बलात्कार , एसिड प्रहारका घटनामा कमि आउथे कि । दुर्व्यवहारलाइ काम गर्न मानिस शिक्षित मात्र भएर हुदैन चेतनशिल हुनु जरुरी छ ।
